В. Хюго уран зохиолын ертөнцөд хамгийн ёжтой, зэвүүн бас өвөрмөц романтик хайрыг дүрслэгч гэж би хувьдаа боддог ба магадгүй Хюго хамгийн хоржоонтой ч эмгэнэлтэй хайрыг хүүрнэгч байх.. уг романыг хамгийн аугаа хайрын талаарх роман гэдгээс гадна хайрыг ойлгоё гэвэл уг романыг унш хэмээдэг.. Хюгогийн бичлэгийн хэлбэр маш хүнд уншихад, тэгсэн хэрнээ хожим санаанд гүн суудаг нь түүний онцлог гэмээр бөгөөд Хюго үндсэн сэдвээ тойруулан хэд хэдэн сэдвийг давхар өгүүлдэг нь эхэндээ нуршуу мэт санагдах ч үнэндээ бидний мэдлэг асар нэмэр болохоос гадна гол үйл явдал, үндсэн сэдэв рүү аажмаар ойртоход үлэмж нэмэр, бас хачир болдог.. "Инээмтгий Хүн" бол Хюгогийн хамгийн шилдэг ажлын нэг ба анх 1869 онд хэвлэгдэж байжээ.. уг роман бол эзэн хаад хийгээд язгууртнуудын дарангуйллын талаарх бараан роман ба зохиолч романаараа давхар Англи болон Францын ижил төстэй байдлыг дүрсэлжээ.. В. Хюго бол зохиолчийн хувьд, улс төрчийн хувьд маш их туршлагатай нэгнээс гадна тэмцэгчийн хувьд, хөдөлмөрч хүний хувиар, мөн унаж босож байсан нэгний хувьд болон цөллөгдөгчийн хувьд амьдралыг үзсэн гайхалтай бие хүн байсан, нэг үгээр жинхэнэ ялагч агаад тэрээр 1855 онд Guernsey арал дээр 15 жил цөллөгдөөд байх үедээ өөрийнхөө хамгийн урт бас хамгийн шилдэг роман болох "Шоовдор хүмүүс" бүтээлээ туурвисан бөгөөд тус романых нь зарим нэг сэдвийн цуурай "Инээмтгий Хүн" роман дээр илэрдэг агаад тэрээр "Инээмтгий Хүн" романаа улс төрийн асуудлаас болж арлын сувгуудад15 сараар цөллөгдөн амьдарч байхдаа бичжээ.. В. Хюго романаа анх "Хааны тушаалаар" гэж нэрийдсэн байдаг боловч найз нь "Инээмтгий Хүн" гэсэн нэрийг санал болгосноор эл нэрийг авсан байдаг ажээ..
Язгууртан ноёдууд уйтгарласандаа хүмүүсийг дарангуйлж, харгислал хүчирхийлж байгааг хийгээд харин хүмүүс үүнийг нь хүлцэнгүйгээр хүлээж авах буюу тэмцэхийн оронд инээхийг илүүд үзэж байгааг байдлыг В. Хюго шүүмжлэхдээ хүчирхийлэгч талыг ч, мөн идэвхгүй хүчирхийлүүлэгч талыг ч давхар шүүмжилжээ.. мөн уг роман 17 зууны Английн язгууртан, ихэс дээдсүүдийн анги нийгмийн доод давхаргатайгаа маш их зөрчилтэй байгааг, тэдний хоорондын зай, ангал улам алсласаар байгааг харуулжээ.. уг романыг зөв уншваас дэнлүүний гэрэлд харагдах реализм биш харин нарны гэрлээр харагдах бидний төсөөллийн тусгал юм гэж судлаачид хэлсэн байдаг.. үүн дээр өөрийн сэтгэгдлийг нэмж хэлэхэд уг роман нь гаднаа романтик мэт боловч үнэндээ гүндээ улс төр, нийгмийн тэгш бус, хэт шударга бус байдлыг хурцаар егөөдсөн бүтээл ба мөн жихүүцэм хүйтэн, цочим аймшигтай роман билээ.. уг романаас сэдэвлэсэн кино, театрын жүжгүүд маш их байдаг, бүр пароди, комик хүртэл байдгаас DC comics-ын ЖОКЕР уг романаас сэдэвлэсэн билээ..
Залуу хүний эрэлхэг зориг, хүсэл тэмүүлэл нь хэрвээ хангалттай туршлагагүйн дээр гэнэн хөөрүү байваас мухар сохроор даган шүтсэн, зэрлэг фанатик болж болох аюултайг Гамелины дүрээс харж болно. Нийгэм, тухайн цаг үеийн оюун санааны нөхцөл байдал хэт нэг талдаа тэнцвэргүй байх аваас залуу хүн утсан хүүхэлдэй болох буюу зүрх сэтгэлгүй, хүйтэн хуулийн нударга болсон хэт фанатик араатан болох аюултайг мөн энэ дүрээс харж болно. Нэг үгээр залуу хүн хөөрүү, омголон, алсыг харах чадваргүй байдал нь фанатик болох бэлэн суурь хөрс болдог ба ингэж "сохорсон" фанатик өөрийгөө сүйтгэхийн сацуу гэр бүл, ойр дотныхноо ч баллаж дуусдаг жамтайг тэмдэглүүштэй. Мэдлэггүй сайхан сэтгэл аюултай, хүн чанаргүй хууль сүйрэл болохыг Гамелинаас харж болох мэт. Харин Гамелины сэтгэлт хүүхэн Эдоли бүхий л дэвэргэн, тогтворгүй эмэгтэйчүүдийн хоёрдмол зан араншинг буюу А. Франсынхаар бол дурламтгай зүрхтэнг төлөөлнө. Энэ нь хайр дурлалдаа үнэнч бус, эр эмийн ажлыг урьтал болгодог хүүхнүүдийн дүрслэл агаад Эдоли бол эмэгтэйчүүдийн нууцлаг сүүдрийн тусгал болсон дүр гэж хэлж болно. Францын бичгийн их хүн Анатолий Франсын "Ундаассан бурхад" романд дээр бичсэн бүхэн гардаг ба романд Францын хувьсгалын үйл явдыг тодорхой өгүүлдэг.
Гамелины зураачийн
мэргэжил нь номын үндсэн сэдвийн тусгал болдог буюу түүний шилдэг ажилдаа
дүрсэлсэн Орестес болон Электра нарын зураг нь өөрийнх нь хөрөгтэй төстэй;
Гамелин Орестес шиг гэр бүлийнхнээ хөнөөх чадвартай байдаг бол Элоди эхлээд
түүний өршөөл энэрэлд нь, дараа нь харгис байдалд нь татагдан дурлаж байгаад
хожим үхсэнийх нь дараа огт хайхарч дурсдаггүй нь Электратай мөн чанар ижил
болохыг харна. Мөн Элоди нь Франц улсыг илэрхийлдэг ажээ. Мөн уг романд сексийн
олон төрлийн харилцааг хөндсөн байдаг. Нобелийн уран зохиолын шагналт А. Франс
хүүхэд байхаасаа л номонд дурлагч нэгэн байсан агаад эцэг нь номын дэлгүүр
ажиллуулдаг байсан ба Францын хувьсгалын тухай номуудаараа алдартай дэлгүүр
байжээ. Тэднийхээр алдартай зохиолчид, эрдэмтэд үйлчлүүлдэг байсан нь бяцхан
хүүд нөлөөлсөн гэдэг. 1869 онд тэрээр яруу найргийн "Le Parnasse Contemporain"
бүтээлээ хэвлүүлсэн бол "Le Crime De Sylvestre Bonnard" бүтээл нь
түүнийг алдаршуулсан юм. Түүний анхны эхнэр нь алдартай миниатюрист Жан-Урбайн
Герений охин Валери Герен де Сувилл юм. А. Франсыг нас барсны дараа, түүний
үлдээсэн өв руу нацистуудтай хамтарсан нутаг нэгтнүүд нь дайрч эхэллээ байдаг,
учир нь А. Франс нь социалист хүн байсан ба нэрт зохиолч Жорж Орвелл түүнийг
хамгаалж байжээ. Марсел Пруст "Алдагдсан цагийн эрэлд" романыхаа
хүүрнэгчийг А. Франсаас загварчлан бүтээсэн гэж үздэг ажээ.
Мөрийтэй тоглох дон, мөрийтэй тоглоомонд автсан хүний сэтгэлзүйн байдлыг уран зохиолд хамгийн ойроос бөгөөд тодоор бичсэн зохиолч бол Ф. М. Достоевский агаад мөрийтэй тоглохын хор уршгийг өгүүлсэн хамгийн сайн зохиол бол "Мөрийчин" роман (1866 онд хэвлэгдсэн) юм.. Би алив тоглоомд дургүй, мөрийтэй тоглоомыг бол бараг жигшиж үздэг, харин уг романаар "мөрийчин" хүний дотоод сэтгэлийн зөрчил, тэмцэл хийгээд зовлон, жаргалыг бага ч атугай ойлгон, улмаар өрөвдөв.. Достоевский өөрөө мөрийтэй тоглож явсан учраас мөрийтэй тоглогч хүний сэтгэлзүйн байдал, хожиж, хожигдохын цэнгэл, гутралыг иж бүрнээр, өөрөөр ямраар ч байх аргагүйгээр бодитой гаргажээ..
Достоевский
ахынхаа тавьсан өрийг дарахын тулд өөрийн гурван ч романыхаа зохиогчийн эрхийг
барьцаанд тавьж хүнд байдалд ороод байсан агаад мөнгө олохгүй бол зохиогчийнхоо
эрхээ алдах аюулд тулгарсан учир богино хугацааны дотор өрийг тэглэхийн тулд уг
романаа бэлэн болгох ёстой байв. Гэвч бие нь өвдөж шахуу ажиллах чадамжгүй
байсан бөгөөд нөхөд нь тусалъя хэмээхэд бусдын бүтээлд нэрээ бичүүлж амар
хялбараар асуудлыг шийдэхээс татгалзаж яадаг ч байсан өөрийн хүчээр босохыг
зорив.. ингэснээр тэрээр ирээдүйн эхнэр Анна Григорьевнатай танилцсан ба
Достоевский олон насаар дүү, үзэсгэлэнтэй бас өндөр боловсролтой Анна их
зохиолчийн бичээчээр орсноор "Мөрийчин" роман сар хүрэхгүй хугацааны
дотор бичигдэж дууссан бөгөөд Анна Достоевскийн бичээч болсноор
"Маанаг", "Албингууд", 'Хөвүүн Заяа", "Карамазовын
хөвгүүд" зэрэг шилдэг бүтээлүүдээ туурвисан.. үүнээс ч чухал нь тэд хайр
сэтгэлтэй болцгоож хуримлацгаасан агаад "Мөрийчин" бол Достоевскийн
амьдрал хийгээд замналын эргэлтийн цэг байсан гэдэг.
1947 онд А. Камюгийн "Тахал" нэртэй роман хэвлэгдэн гарч байв.. тахал хүмүүний нөхцөл байдалд хэрхэн нөлөөлж байгааг, давагдашгүй хүчин зүйлийн өмнө хүн гэгч амьтанд тулгарч буй олон асуудлыг уг роман гарган тавьдаг.. тахлын үеэр хүмүүс бие биедээ тусалж, мөн амиа бодон ёс суртахуунаа уландаа гишгэж байгаа хийгээд тахлыг далимдуулан ашиг хонжоо хайгчдыг ч дүрсэлсэн бөгөөд Камю олон дүрээр олон янзын сэтгэлзүй, үхлийн аюулд өртсөн оюун санааны төлвийг хурцаар дүрсэлжээ.. эл философийн роман эдүгээ дэлхий дахинд үүсээд буй Коронавирусын нөхцөл байдалтай ойролцоо, өөрийн эрхгүй хөл хорио, тусгаарлалт, аюулт тахлыг сэрэмжлүүлэн санагдуулна... Камюгийн тахлын түүх 1940-д оны Франц~Алжирын Оран гэх хотод болох агаад Камю 1849 оны Францын колони байсан Оран хотын иргэдийн үлэмж хэсэг булчин задрах тахалаар амь үрэгдсэн бодит явдлаас сэдэвлэжээ.. уг романыг existentialist буюу хүний оршихуйн тухай классик бүтээл хэмээдэг боловч Камю энэ "шошгоос" татгалздаг байжээ.. романы хүүрнэлийн өнгө төрх Кафкагийнхтай ижилхэн, ялангуяа "Шүүх ажиллагаа" бүтээлийн бие даасан өгүүлбэрүүд нь олон давхар утгатай төстэй гэдэг агаад хүний нөхцөл байдал болон феноменал ухамсарын цуурайг нарийвчлан зүйрлэсэн гэдэг..
мөн роман нь дэлхийн
хоёрдугаар дайнаар нацистуудад эзлэгдсэн Францын эсэргүүцлийг тахалаас болж хөл
хорионд тусгаарлагдсан байдлаар зүйрлэсэн гэж үздэг.. Камю хүмүүний реакцийг
абсурд дүрслэлээр буулгасан гэж үздэг бөгөөд "Тахал" нь абсурд
философийг дэлхий дахин хэрхэн ойлгох ёстойг илэрхийлсэн буюу энэ бүтээл нь
Камюгийн онолыг тодорхойлоход тусалсан гэж үздэг ажээ.. романы дүрүүдийн тахлын
эсрэг тэмцэх чармайлт нь драматик бус, мугуйд, мөн романд эмэгтэй дүр
дутагдалтай, бас Араб дүрүүд байдаггүй хэмээн шүүмжлэгчид шүүмжилсэн бол
хүмүүний жаргал, хайр, сайныг хүсэх хийгээд бусадтай харилцах харилцаа гээд бүх
төрлийн асуудлыг ухаалгаар харуулсан ба хүний тэмцэл, өгөөмөр чанар болон хүн
ямар өчүүхэн болохыг, нэмээд баатарлаг байдал нь өчүүхэн, хулчгар зан нь аварга
болохыг үндсэн сэдвээ болгосон философийн бүтээл хэмээн өндрөөр үнэлсэн
байдаг..
Мари-Хенри-Бейл буюу Стендаль нь бурхан шүтдэггүй, сүм хийдийг үзэн яддаг байсан ба түүний боловсрол өвөөтэйн холбоотой агаад тэрээр өвөөгийнхөө ачаар хүн төрөлхтний мэдлэгтэй танилцаж, Локк, Вольтер болон Дидрогийн нөлөөтэйгөөр уран бүтээлээ туурвиж байсан байдаг.. Францын их зохиолч Стендаль реализмын анхдагчдын нэгээс гадна дүрийнхээ сэтгэлзүйн анализыг хамгийн гайхалтай гаргадаг зохиолчдын нэг хэмээдэг бөгөөд түүний хамгийн чухал бүтээл болох Улааныхан ба Харынхан роман нь түүхэн сэтгэлзүйн романд хамаарагддаг.. номд Жульен хэмээх модчины хүү буюу эгэл ардын хүүгийн авъяас чадвараараа, шаргуу хөдөлмөрөөрөө хийгээд ов заль, хоёр нүүрт байдлаараа хэрхэн нийгмийн бүхий л шатыг өгсөн дэвжээд улмаар хайрын хүнд асуудлаас болж үхэж буйг өгүүлдэг.. 19-р зууны Францын шинэ сэргэлтийн үеийн нийгмийг Стендаль Жульен дүрээрээ дамжуулан нийгмийн сэтгэлзүйн хувьд бас хувь хүний сэтгэлзүйн хувьд давхар анализ хийхдээ романтик гадаргуутай ч гүндээ шашны хоёр нүүртэй хуурамч чанар, (ер нь үнэн зөв шашин гэж байдаг юмуу? Гэж Жульен асуудаг) төрийн нэр барьсан дээрэнгүй ихэмсэг, өнгө мөнгөнд худалдагдсан байдлыг хурцаар егөөдсөн бөгөөд олон судлаачдын үздэгээр цаг үеэсээ түрүүсэн уг роман зөвхөн 19-р зууныг ч биш бүхий л санаа нь 21-р зуунд ч хамаатай байхуйц сэдвүүд уг романд буй билээ.. номын нэрний Улаан нь шашныг харин Хар нь төрийг илтгэнэ гэсэн тайлбар бол маш олон тайлбаруудын нэг билээ.. идеалистик хурц чанар хийгээд наполеоныг санагалзсан носталжик байдлын дундаас Жульен урам зориг, амбицынхаа сэдлийг олох ба ажигч, юмыг хурдан ойлгодог, их хамба юмуу философич болохуйц өгөгдөлтэй Жульен атаархал, бардам зан болон хэтэрхий шударга зангаасаа болж цаг үе, нийгмээсээ нүүр буруулж байгааг бид харах ба тэрээр үхэхдээ ч өөрийн бардам зан, чин шударга байдалдаа хатуу зогсоод энэ авилгажсан, хоёр нүүртэй, бялдууч нийгэмд тийм худал хуурмаг, дүр эсгэхээс залхан амьд явахаасаа татгалздаг..
энэ бол бүхий л хүсэл эрмэзлэл дүүрэн,
амбицтай гэхдээ шударга, моралтай залуусын даган дууриах мөн унших ёстой ном
болой.. түрүүн хэлсэнчлэн уг романы анхны сэдэв нь хайр ба гоё залуу Жульен
өөрөөсөө эгч, хүүхэдтэй хотын даргын эхнэр маш сайхан хүүхэнд эхлээд дурлах бол
дараа нь язгууртан Матильд хэмээх охинд дурлана.. хотын даргын эхнэр Реналь
үзэмж гуа ч хүний юм хүнийх гэсээр тэд холдох бол Матильдын хайр гал шиг
аюултай байсан ч шүд зуугаад тэвчсэнээр хайрын сэтгэлийг нь олох ч жинхэнэ хайр
нь нөхөр, хүүхэдтэй Реналь авхайд байгааг манай баатар эцэстээ ойлгоно.. уг
роман бол хайрын талаарх сайн, заавал унших романуудын нэг ба романд гарах
гурвалжин нь зарим судлаачдын үздэгээр роман тэр чигээрээ гурвалжин бүтэцтэй
буюу шашин, язгууртан, энгийн ард хийгээд хайрлагч, хайрлуулагч болон хардагч
гэсэн 3 хэсгээс бүрдэх ба дүрүүдийн хайр сэтгэлийн дур тачаалыг дуураймал илэрхийлэмжтэй
гэсэн байдаг.. бидний хэн нэгнийг хайрлах сэтгэлд заавал гуравдагч этгээтийн
оролцоо байдаг агаад тэр нь чамд юмуу нөгөөхөд чинь заавал нөлөөлсөн байдаг
бөгөөд хардалт үүнд хамгийн гол дүр байдаг билээ.. Стендаль уг романдаа уран
зохиол, яруу найраг болон түүхээс олонтаа ишилсэн байдаг нь эл бүтээлийг улам
нөлөөтэй болгодог.. судлаачид Стендалын харилцан яриа болон бүхнийг мэдэгч
хүүрнэгчийн дүрслэх аргуудаар дамжуулан дүрийнхээ бодол, мэдрэмж, сэтгэл
хийгээд монологийг гайхалтайгаар нэгтгэн гаргасан буюу түүний уран зохиолын
бичлэгийн техник нь сэтгэлзүйн романыг үндэслэгч болгодог гэсэн буй..
18-р зууны Францад үйл явдал нь өрнөх тус романд 16 настай, ухаалаг бөгөөд мэдрэмтгий Сюзанна өөрийн хүсэл зоригоор бус, эцэг эхийн тулгалт шаардлагаар гэлэнмаа нарын сүмд гэлэнмаа болохоор ирнэ. Охины эцэг, эх сайндаа биш, охиноо хадамд гаргах инжгүй учир сүмд оруулах нь санхүүгийн хувьд ашигтай байснаар охиныхоо хүслийн эсрэг ийм шийдвэр гаргажээ. Сюзанна сүмд ороод шашны нийгэмлэгт орохоос татгалзсаны улмаас 6 сарыг ганцаараа тусгаарлагдан өнгөрүүлэхээс гадна бие махбодийн, сэтгэл санааны доромжлол, хүчирхийллийг амсаж зовно. Гэхдээ дан зовсонгүй сүмд найзтай болж, ахлах гэлэнмаагийн хамгийн хайртай гэлэнмаа ч болно. Ахлах гэлэнмаагийн ивээлд багтах болсон Сюзанна-д атаархагчид гарч ирэхийн дотор түүнийг сүмд ирэхээс өмнө ахлах гэлэнмаагийн хайр энэрэлд байсан ч одоо хэн ч биш болсон өөр гэлэнмаа тэднийг хардаж зовооно. Харин ахлах гэлэнмаагийн Сюзанна-д тавих халамж хайр бэлгийн чиг хандлагатай болж ирэх нь хэцүү. Хөөрхий охины зовлон зүдгүүр ингээд зогссонгүй; тэрээр сүмд орсоноор эх нь өөр эртэй явалдаж байгаад өөрийг нь олсон буюу өөрийгөө хууль ёсны хүүхэд нь биш болохыг мэдэх ба сүмд хүчээр оруулсан бас нэг шалтгаан энэ байжээ. Францын философич, урлаг шүүмжлэгч, зохиолч, нэвтрэхийн толь буюу Encyclopedia бүтээлээрээ алдартай, соён гэгээрлийн үеийг авчирсан гол хүмүүсийн нэг Д. Дидрогийн "Гэлэнмаа" (Гэлэнмаагийн дурсамж ч гэдэг) романд сүм хийд, шашин хүний эрх чөлөө, хүсэл сонирхлыг хавчиж үгүй хийж байгааг харуулахаас гадна мухар сүсэгт баригдсан харанхуй газарт хүний хэрхэн хүчирхийлж, тарчлаан тамлаж буйг хурцаар дүрсэлсэн заавал унших ёстой романы нэг юм. Роман 1780-д оны орчимд бэлэн болж анхны хэвлэл нь 1792 онд гарсан ба Дидрог нас барсанаас 6 жилийн дараа хэвлэгджээ. Энэхүү роман нь анхандаа уран зохиолын зориулттайгаар бичигдээгүй ба Дидро өөрийн дотно нөхөр Маркиз дө Кроймарыг Парист буцааж авчрахын тулд нарийн зохион бичсэн хошигнол төдий байв..
уг роман нь сүмийн
амьдралыг тэвчиж чадахаа больж, тангарагаасаа түдгэлзэхэд туслахыг Маркизаас
гуйсан нэгэн гэлэнмаагийн цуврал захидлуудаас бий болжээ. 1758 онд, Маркиз
нэгэн гэлэнмаагийн тун ярвигтай хэрэгт "хутгалдан" орсон агаад сайхь
гэлэнмааг нь Маргарите Деламмаре гэдэг байсан бөгөөд тангарагаасаа түдгэлзээд
буцаад нийгэм рүүгээ орохыг оролдож байсан аж. Маркиз гэлэнмааг өрөвдөөд улс
төрийн нөлөөгөө ашиглан түүнийг чөлөөлөх гэж оролдсон ч амжилт үл олжээ. 1758
онд, шүүх дээр ялагдсан Маргарите үлдсэн бүх амьдралаа сүмд өнгөрүүлэх шийдвэр
гарсан байдаг. Дидро өөрийн романы баатар Сюзаннагаа Маргаритегээс жишээ аван
бүтээсэн ба Сюзаннаг сүмийн зовлонтой амьдралаас салгахаар Маркизыг Парист ирнэ
гэж бодсон нь энэ ажээ. Дидрогийн найзаараа даажигнах гэсэн тоглоом нь гэнэт
өөрийгөө эмэгтэй хүнээр төсөөлөх боломж олгосон төсөл болж хувирсан ба хожим
тэрээр захидалдаа уг романаараа шашны байгууллагууд болон санваартан нарын
ялзрал, ёс бус байдлыг дүрслэхийг хүссэн гэсэн буй. Дидро эл бүтээлээрээ католик
шашны байгууллага руу довтолсон нь түүнийг шашингүй үзэлтэн байсан гэсэн
дүгнэлт рүү аваачдаг. Мөн Дидро уг романдаа сүмийн доторх бэлгийн дарамт,
доромжлол болон тэсэхүйеэ бэрх амьдралыг дүрсэлсэн. Романы үйл явдал өрнөж буй
цаг үе бол Францын засгийн газрын албадлагаар шашинд тангараг өргөдөг байжээ.
Романыг хэд хэдэн удаа дэлгэцнээ тавьсан байдгаас Jacques Rivette-ын найруулж,
Anna Karina-ын гол дүрд тоглосон 1966 оны ижил нэрт кино хамгийн алдартай нь
билээ.
"Клим Самгины амьдрал" бол Максим Горькийн 1925 оноос 1936 онд нас барах хүртлээ бичсэн 4 боть роман. Энэ бол бүх ангиуд, бүх чиг хандлагууд, бүх хөдөлгөөн болсон 20-р зууны там шиг үймээн самууныг дүрсэлсэн Горькийн хамгийн амбицтай бүтээл юм. 1870-аад оны эхэн үеийн Оросын сэхээтнүүдийн доройтлоос 1917 оны хувьсгал хүртэл үйл явдлыг хөрөнгөтний сэхээтэн Клим Самгины нүдээр өгүүлнэ. Дөрөв дэх буюу сүүлчийн хэсэг дуусаагүй байсан ба хоёрдугаар сарын хувьсгалын эхэн үед гэнэт дуусдаг хэдий ч Горькийн ноорог, тасархайнаас харахад 1917 онд Ленин Орост буцаж ирж, Самгины нас баралт төгсгөлийн хэсэг байж магадгүй гэж үздэг. Горький энэ бүтээлээ өөрийн цорын ганц шилдэг туурвил гэж хэлснээс гадна номынх нь захиас хөгшчүүлд таалагдахгүй, харин залуучууд ойлгохгүй гэж дүгнэсэн буй. Шүүмжлэгчид Оросын уран зохиолын хамгийн маргаантай зохиолын нэг гэж үздэг; харин зарим нь соцреалист элэглэлийн харуулсан ердийн бүтээл гэж дүгнэхдээ дүрүүд нь хоёр хэмжээстэй, уйтгартай гэжээ. Оросын пролетар зохиолчдын холбоо: "Горький өөрийгөө Климээс ялгаж чаддаггүй... учир нь бидний харсанчлан Горький Самгинтай олон талаар санал нийлдэг. "Хүмүүнлэг үзэлд", ерөнхий соёлд, Ромен Ролландад, эксцентр-д итгэдэг нь, ялангуяа Горькийн сүүлийн үеийн бүтээлүүдэд "объективизм"тэй холбоотой байдаг бөгөөд үүнд мөн пессимистик хайхрамжгүй шинж байдаг". Борис Пастернак: "Би Артамоновын ажил үйлс зохиолоос илүү Клим Самгины амьдрал бүтээлд дуртай. Клим Самгины амьдралын уран сайхны давуу чанарын шалтгааныг эрэгцүүлэн бодоход Артамоновынхоос илүү уншихад хэцүү байдагтай шууд холбоотойг би олж харлаа; учир нь та энэ бүтээлийн тухай ярихдаа сонирхол ба найдварын зөрчилд ордог". Dartmouth Alumni сэтгүүд: "Хувьсгалаас хойш Оросоос гарсан цорын ганц жинхэнэ уран зохиол". Дэмжигч шүүмжлэгчид нь уг романыг олон төрлийн соёлын уламжлал, уран зохиолын хэв маягийг хослуулсан туршилтын бөгөөд өргөн хэв маягтай гэж үнэлдэг. Горькийн өмнөх бүтээлүүд болох реалист романы уламжлалт хэв маягаас уг роман нь яруу найраглаг шинжтэйгээрээ ялгаатай ба Оросын авангард үзэлтэй ойрхон болохыг онцолжээ. Горький Оросын амьдралыг; бие биенийхээ толин тусгалын дүрсийг бүтээдэг, түүхийн зохиомол хуулбарт автагдаж хэн болохыгоо хайгчид давамгайлсан шинжийг харуулсанаараа Горький Достоевскийтой ойртжээ.
"Хөвүүн заяа" роман Орост хэвлэгдсэний дараа бүтэлгүйтсэн. Харин орчин үеийн шүүмжлэгчид Достоевскийн аугаа бүтээлүүдийн нэг, түүний хамгийн дутуу үнэлэгдсэн роман гэх болжээ. Херман Хессе романы харилцан ярианы урлагийг магтаад: "сэтгэлзүйн зөнч, Оросын ард түмний тухай илчлэлтээр дүүрэн хэсгүүдтэй" гээд цааш нь: "Егөөдөлт шинжээрээ Достоевскийн бусад бүтээлээс ялгаатай" гэжээ.
Орхан Памук "Хар судар"
Дайнтай холбоотой юмуу дэлхийн 2-р дайны тухай цөөнгүй ном уншиж байсан ч "Волоколамскийн их зам" роман шиг дайныг бодитой дүрсэлсэн нь цөөхөн. Оросын зохиолч Александр Бекийн 1944 онд хэвлүүлсэн баримтад уран зохиол маягийн 600 гаруй хуудас бүхий 3 дэвтрээс бүрдэх ном. 1941 оны 10-р сард Москвагийн төлөөх ширүүн тулааны бодит явдлаас сэдэвлэсэн уг зохиолд 316-р буудлагын дивизийн ганцхан батальон нацист Германы төв бүлэгтэй хэрхэн байлдаж, нацист араатнууд Москва орох замыг нь хэрхэн зориг төгөлдөр хийгээд амь хайргүй хамгаалсан тухай өгүүлдэг. Энэхүү ном нь бодит дүрслэлээрээ, мөн орчин үеийн дайны явган цэргийн тактикт өгсөн практик зөвлөмжөөрөө Улаан армид ч, хожим Зөвлөлтийн армийн офицерүүдэд ч үлэмж нөлөөлсөн буюу бараг сурах бичиг нь болжээ. Мэдээжээр эл номыг Англи хэлтэнгүүд олон арван жилээр хориглож иржээ. Сайн дурын цэрэг байсан зохиолч Александр Бек дайны үеэр дайны сурвалжлагч болсон ба 1942 онд тэрээр тухайн үед батальон захирагч байсан ахмад Момыш-Ультай танилцсанаар Бек Москва орох Волоколамскийн замыг Зөвлөлтийн улаан армийн ганцхан Батальон хэрхэн яаж хамгаалсан тэр жинхэнэ түүхийг сонсох боломж бий болоод зогсохгүй түүнийгээ бичиж чаджээ. Зохиолч Бек нэг бодолд автахаараа "мангар" болчихдог хүн байж, тэгж мангартаж яваад Момыш-Улы-гийн ярьсныг тэмдэглэж авсан бүхий л нооргоо гээчихж. Ингээд номоо дахин бичиж эхлэхдээ аргагүй эрхэнд зарим нэгэн зүйлийг хэтрүүлж, бас мартсан гэдгээ хүлээн зөвшөөрдөг. Хожим Хурандаа болсон Момыш-Улы эл бүтээлийг эхэндээ шүүмжилж байсан ч уран сайхны чанарыг нь үнэлээд дайны дараа өөрийн өнцгөөс баримтад зохиол бичсэн байдаг. Бек номоо үргэлжлүүлэн дахин 2 ч дэвтэр хэвлүүлсэн байдаг, харин тэр нь Монголд гарсан эсэхийг мэдэхгүй юм. Энэ ном олон улсад алдаршиж, нэн ялангуяа цэрэг армийн гарын авлага шахуу болсны дотор Израилийн армийн "судар" болсон гэдэг. Кубын хувьсгалд нөлөөлсөн гэхэд нээх хилсдэхгүй; Кастро энэ номыг шимтэн уншдаг байсан бол Хятадын коммунист нам, ардын чөлөөлөх армид заавал унших ёстой номын жагсаалтад оруулсан байдаг ажээ. "Ялалт байлдаанаас өмнө дархлагдсан байдаг" гэдэг номонд гарах үг эх орноо хамгаалж чадсан, хайртай бүхнээ хадгалж чадсан ард түмний итгэл байсан буюу энэ бол Зөвлөлтийн армийн Генералаас байлдагч хүртэлх нягт нэвчсэн уриа, бодол юм. "Үхэж болохгүй, цэрэг үхвэл Москва үгүй, тиймээс заавал ял, ялах ёстой, өөрөөр байж болохгүй" иймэрхүү үг энэ номонд маш их гардаг; эдгээрийг уншаад би эх орноо хамгаалах гэж юу вэ? Хайртай бүхнийхээ төлөө тулалдах гэдэг ямар учиртай вэ? Ер нь цэрэг хүн гэж ямар хүнийг хэлэх вэ? зэрэг олон асуултад тодорхой хэмжээгээр хариулт өгөх бүтээл. Үйл явдал тухайн цаг үедээ хүүрнэгдэж буй учир номыг уншсан хэн ч сэтгэл нь хөдөлж, эх орноо хайрлах, хамгаалах сэтгэлээр дүүрэх болов уу. Энэ бол цэрэг армид орох хүсэлтэй юмуу энэ талаар уншдаг эх оронч хүн бүхний заавал унших ёстой ном юм. Москвагийн төлөө амь хайргүй байлдсан домогт Панфилов генералаас батальон захирагч Момыш-Ульгийн өмнө мэхийн ёсолмоор санагдаж байгаагийн учир бол эдгээр баатарлаг (дайрдаг биш хамгаалдаг хүнийг баатар гэдэг) эрчүүдийн ачаар үнэндээ одоогийн бид, Монголчуудын өдий зэрэгтэй оршин байгаа.
Comments
Post a Comment